Posiadając jeża za lokatora w ogrodzie, koniecznie musimy zwrócić uwagę na nasze zwierzęta domowe i ich zachowanie względem jeży.

Pies z jeżem niestety nie są przyjaciółmi. Pies może jeża pogryźć, pokaleczyć, może zniszczyć jego gniazdo. Miałam przypadek, gdzie pies pogryzł jeża i zagryzł młode. Pies z jeżem nie współgrają, nie współżyją. Jeżeli mamy psa i jeża, to musimy pilnować psa, albo stworzyć jeżowi część dzikiego ogrodu, gdzie pies nie będzie miał wstępu. Jeże funkcjonują tylko i wyłącznie z kotami, nawet zjedzą z jednej miski. Między jeżem a kotem występuje symbioza, dlatego mogą razem żyć, natomiast pies z jeżem absolutnie nie, patrząc na doświadczenia zwykle kończy się to tragicznie.

Czy symbioza między jeżem a kotem oznacza, że nigdy nie zdarzyło się, żeby jeż zrobił krzywdę kotu, lub odwrotnie?

Nie spotkałam się z tym, żeby jeż zrobił kotu krzywdę, albo kot zrobił krzywdę jeżowi. Co najwyżej poprzepychają się koło miski - albo kot wygoni jeża, choć najczęściej to jeż wygodni kota. 

Czy jeże to zwierzęta agresywne? Czy potrafią zaatakować człowieka lub zwierzaka?

Jeż nie zaatakuje innego zwierzęcia, czy człowieka. W przypadku wzięcia na ręce, może dotkliwie ugryźć, ale to gest w samoobronie. Jeże fukają, prychają, podskakują do góry i w ten sposób kłują przeciwnika igłami. Jeż nie tylko zwija się w kulkę i stroszy igły, ale też zwinięty w kulkę potrafi podskoczyć i wbić igły w rękę, psi pysk itp. Jeże fukają, to dźwięk ostrzeżenia. Czasem spotykamy jeże dziwnie charczące, co może wskazywać na zapalenie płuc. To nie złośliwe warczenie, to objaw zapalenia płuc i taki jeż wymaga leczenia. Jeże po wybudzeniu z hibernacji są zarobaczone, osłabione, odwodnione.

Jeże wcale nie mają łatwego życia. Te, którym uda się znaleźć bezpieczny kąt w czyimś ogródku wiodą niemal luksusowe życie, ale nie zawsze te zwierzaki mają tyle szczęścia. Czy jeż to zwierzę długowieczne?

Jeże żyją od 4 do 8 lat, ale to zależy, co takiego jeża w życiu spotka. Jest u nas wysoka śmiertelność jeży, bo dużo jeży ginie pod kołami samochodów. Druga sprawa to zmiany klimatyczne - nie ma zimy, nie ma śniegu, jeże późno hibernują, są późne mioty, które nie zdążą nabrać wagi do hibernacji, dużo jeży ginie jako jesienne sieroty z powodu wyziębienia, chorób i pasożytów. Dużo jeży ginie w paszczach psów, albo w ogrodach podczas wiosennych prac porządkowych.

Nie każdemu los dzikiego, zranionego zwierzaka jest obojętny. Jeżom mogą pomagać nie tylko ludzie posiadający doświadczenie w pracy z dzikimi zwierzętami - rannemu jeżowi pomóc może każdy, ważne tylko, żeby wiedzieć, jak to zrobić. Najważniejszy jest pierwszy krok, czyli jak najlepiej złapać jeża.

W normalnych warunkach nie łapiemy jeży, jeżeli znaleźliśmy jeża chorego, to bierzemy go na ręce przez kocyk, coś, w co możemy jeża zawinąć, lub przez rękawice. Nigdy nie bierzemy gołą ręką, bo możemy się pokłuć, a jeż może też nas ugryźć. Jeże dotkliwie gryzą, mają bardzo ostre ząbki i czasem bardzo mocny uścisk.

Pewnie przyjdzie kiedyś taki moment w naszym życiu, że spotkamy jeża na swojej drodze. Jak postępować z jeżem przebywającym na ulicy?

Jeżeli spotkamy jeża i nie jest on rozjechany, trzeba go zabezpieczyć, czyli wynieść go z dala od drogi w jakieś zarośla. Wiosną są też takie przypadki, gdzie idziemy w ciągu dnia i na chodniku leży jeż. Takiego jeża też nie zostawiamy i nie wynosimy go w krzaki. Jeżeli w dzień spotykamy leżącego jeża to trzeba go zabezpieczyć, jeżeli jeż jeszcze żyje, to należy go dostarczyć do ośrodka. W dzień normalnie jeże się nie przemieszczają, za wyjątkiem samic, które mają młode. Jeżeli jest to samica, to będzie to żwawy jeż, który się przemieszcza, który żeruje. Jeżeli w ciągu dnia spotykamy leżącego jeża, to takiego należy zabezpieczyć.

Czy rannemu jeżowi pomoże weterynarz w dowolnym gabinecie weterynaryjnym? Gdzie szukać miejsc, które pomagają jeżom i jak takiego jeża przetransportować? 

Rannego jeża musimy zabezpieczyć, najlepiej w kartonie z papierowymi ręcznikami, z plastikową butelką ciepłej wody, żeby mógł się do niej przytulić i mógł się grzać. Szukamy wtedy najbliższego ośrodka rehabilitacji dzikich zwierząt. Lista ośrodków znajduje się na stronie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Nie wszystkie ośrodki przyjmują jeże, ale można dzwonić dowiadywać się i w takim miejscu specjaliści profesjonalnie zajmą się jeżem. W normalnym gabinecie weterynarze jeży nie przyjmują, ponieważ często psio-koci weterynarze nie znają się na tych zwierzętach, nie potrafią ich obsługiwać. To kwestia złapania jeża, zobaczenia, posiadania odpowiedniego środka znieczulającego, tzw. wziewki, żeby jeża uśpić i dokładnie go zbadać. Nie każdy gabinet czy lecznica takie środki ma, nie mówiąc już o wiedzy. 

Joanna Suwała na bazie własnych doświadczeń zrozumiała, jak trudne potrafi być niesienie pomocy jeżom. W jej głowie zrodziła się więc wizja stworzenia miejsca, w którym poszkodowane jeże będą mogły wracać do zdrowia.

Z pierwszym wnioskiem zgłosiłam się do Regionalej Dyrekcji Ochrony Śodowiska w Katowicach, o zezwolenie na bycie opiekunem jeży, czyli człowiekiem, który prywatnie u siebie ratuje jeże. Niestety dostałam odmowę, ponieważ musiałam mieć deklarację ośrodka rehabilitacji dzikich zwierząt, że będą te jeże ode mnie przyjmować i że będę mogła działać w porozumieniu z nimi. Żaden ośrodek nie chciał mi takiej deklaracji podpisać, więc zostało mi jedno, założenie własnego ośrodka. Porażka na małym celu jest trampoliną do osiągania wyższego celu.

Oczywiście droga do zostania ośrodkiem rehabilitacji dzikich zwierząt nie jest usłana różami. Cały proces to mnogość wniosków, uchwał, oświadczeń.

Napisałam drugi wniosek do Warszawy, że chcę zostać ośrodkiem rehabilitacyjnym dla jeży, dostałam zgodę, wniosek bezterminowy. Taki wniosek musi być oczywiście poparty uchwałą Rady Gminy, która zezwala na terenie gminy na taki ośrodek. W trakcie pracy z moimi, dzikimi jeżami poznałam pierwszego weterynarza, który podpisał mi oświadczenie, że będzie leczył moje jeże. Doktor lecząca moje jeże pigmejskie podpisała mi drugie oświadczenie. Miałam już dwóch weterynarzy, który są niezbędni do otwarcia takiego ośrodka. Wybudowałam woliery, wykorzystałam kojce dla moich psów i mój dom, w którym przebywają teraz jeże. Wtedy zaczęła się oficjalna praca z jeżami.

Sama praca w ośrodku nie należy do najłatwiejszych, a to nie koniec wyzwań. Jak można rozwiązać kwestię utrzymania ośrodka?

Ośrodek musi się finansować. Ośrodek nie ma osobowości prawnej, jest tylko ośrodkiem. Stworzyłam dla finansowania ośrodka i prowadzenia działalności informacyjnej i ochrony jeży Śląską Fundację Życie dla Jeży, której byłam fundatorem, jestem prezesem i finansuję ją z własnej firmy. Ogromne ilości karmy Husse idą bezpośrednio na ośrodek. Oczywiście to nie tylko karma, to też faktury za leczenie, to środki czystości, to pojemniki, budowa wolier. Co miesiąc na utrzymanie ośrodka idzie kilka tysięcy złotych.

Od momentu rozpoczęcia swojej oficjalnej działalności w marcu 2021 roku Śląska Fundacja “Życie dla Jeży” co roku pomaga dziesiątkom, jak nie setkom chorych jeży w powrocie do zdrowia. 

Liczba jeży w ośrodku jest dynamiczna. Te jeże, które są już zdrowe, zdolne do wypuszczenia wracają do natury. Cały rok przybywają jeże do leczenia, a od października do zimowania. W pierwszym roku działalności przez ośrodek przewinęło się plus-minus 200 jeży, na zimowanie została setka. W tej chwili jest ich około 50, natomiast praktycznie codziennie jest telefon w sprawie nowego jeża.